VIENNA, Austria— Isang sulat-kamay na ipinadala ni Dr. Jose Rizal sa isang Austrian journalist noong June 1887 ang aksidenteng nadiskubre sa Vienna City Library archives.
Nagbigay ng mga detalye ang limang-pahinang liham ni Rizal sa mamamahayag na si Johannes Nordmann tungkol sa itineraryo ng bayani sa Europa matapos na malimbag ang kaniyang nobela na Noli Me Tangere.
Ipinakita sa publiko ang naturang sulat sa lecture na ginawa ni Dr. Johann Stockinger, isang Austrian cultural anthropologist at vice president ng Austro-Philippine Society, noong Biyernes, Enero 24, 2025.
Natagpuan niya ang natatanging sulat noong Setyembre 2023 habang nag-iinspeksyon ng mga makasaysayang liham para kay Nordmann habang nagsasagawa siya ng pananaliksik.
"The first letter that appeared [from the search results] was from 'Jose Kisz'. When I looked at the first page, I didn't find anything special. And on the second page, suddenly the message was, 'In my novel, Noli Me Tangere…' When I got to the end of the letter, I realized it must be an original," ayon kay Stockinger.
Ayon kay Gerhard Murauer, bahagi ng public relations team ng Vienna City Library, walang kaalam-alam ang kanilang librarians tungkol sa sulat hanggang sa natagpuan ni Stockinger.
"Our librarian colleagues saw the signature, but it was very difficult to read," ani Murauer, at ipinaliwanag kung bakit aksidenteng nailagay dito ang pangalang "José Kisz."
Ayon kay Stockinger, binago ng Vienna City Library ang metadata sa sulat at maaari nang makita sa website ng aklatan.
Nagpasalamat naman si Philippine Ambassador to Austria Evangelina Lourdes Bernas kay Stockinger sa natatangi nitong nadiskubre at ibinahagi ang backstory sa pagpapalawak ng pananaliksik ni Stockinger.
"He (Stockinger) found out more about his own history and countryman, [ang Austrian writer and teacher na si Ferdinand] Blumentritt, from visiting the Philippines and seeing a sign that says, 'Blumentritt Avenue'. From there, his body of research on Blumentritt and Rizal blossomed. I hope we can bring his writings in German to a greater audience by looking for a Filipino or an English translator to publish [them]," anang opisyal.
Laman ng sulat ni Rizal
Sa sulat, binanggit ni Rizal ang tungkol sa "delightful novel" na ibinigay sa kaniya ni Nordmann bago siya maglakbay patungo sa Chamonix, isang lugar sa timog-kanluran ng France.
"Until now, it wasn't known that Rizal visited Chamonix," ani Stockinger. Ang naturang resort town, na malapit sa Mont Blanc, na pinagdausan ng unang Winter Olympic Games noong 1924.
Hinihinala rin ni Stockinger na maaaring binasa ni Rizal ang ikatlong edisyon ng Frühlingsnächte ni Nordmann sa Salamanca (Spring Nights in Salamanca), batay sa mga komento ng bayani sa isang kabanata na detalyado ang mga hirap ni Nordmann sa paglilimbag ng libro.
Ang nobelang unang nailimbag noong 1853 ay tungkol sa isang monghe na umibig sa asawa ng isang count. Sumasalamin din ito sa Concordat, isang kasunduan ng estado at Simbahang Katoliko na nagbibigay sa mga pari ng kontrol sa mga batas ng kasal at sistema ng paaralan.
Saad ni Rizal, ang kabanata, "[has] not only entertained me delightfully and amused me, but also gave me a taste of my fatherland."
Binanggit din niya ang mga Austrian official na nag-censor kay Nordmann, at sinasabing kung sila ay magiging "rougher," "smarter," at "even more ridiculous and arrogant," sila ay katulad ng Spanish authorities na "preparing a much worse fate for me because of my novel."
"You have written an excellent description of the past of the monasteries and yet you suffered so much. What will I suffer for having written about the present situation of our monasteries in a mediocre novel?" saad ni Rizal.
Binanggit din ni Rizal sa sulat na bibiyahe siya sa Italya sa June 20 at aalis ng Marseille sa steamboat sa July 3.
Dumating si Rizal sa Maynila noong August 5. Dalawang linggo makaraan nito, nakatanggap siya ng postcard mula kay Blumentritt, na ibinahagi ang pagpanaw ni Nordmann sa nasabi ring buwan.
Koneksyon ni Rizal
Sa lecture ni Stockinger, sinuri niya ang biyahe ni Rizal mula Berlin patungong Vienna sa pamamagitan ng korespondensiya ng bayani kay Blumentritt. Binigyang diin niya na may ilang mga tala ang mali ang pagkakasalin ang dahilan kaya nagiging mahirap na kumpirmahin.
Mula sa perspektiba ng isang antropologo, hindi lamang pinapalawak ng pagdiskubre ang akademikong imbestigasyon sa mga gawain ni Rizal sa Europa, kundi ipinapakita din ang kahalagahan ng pagsubaybay sa mga orihinal na pinagmulan nito.
"Books can be translated, but it is really important to examine and read sources because [mistranslations] are often copied and passed on," ayon kay Stockinger sa GMA News Online.
Samantala, marami sa mga dumalo sa lecture ang nagpasalamat sa karagdagang impormasyon na ibinahagi ni Stockinger. Si Letty, ang kaniyang Pinay na asawa, ang isa sa mga unang nakakita ng natatanging sulat. Naniniwala siya na ipinapakita rin ng rekord na ito ang personalidad ni Rizal.
"In that letter, Rizal was polite. For me, in all of his greatness, he was a humble Filipino," ani Gng. Stockinger. "It also shows that Rizal has very good knowledge of German literature and other countries."
Sinabi ni Ambassador Bernas sa audience na umaasa ang Philippine Embassy sa Vienna na makakapagdaos pa ng mga katulad na pagtitipon, "bring this kind of connection to the knowledge, information, and awareness of our Austrian friends."
Makikita ang natatanging sulat ni Rizal sa website na ito: https://digital.wienbibliothek.at/urn/urn:nbn:at:AT-WBR-937397
— mula sa ulat ni Andy Penafuerte III/FRJ, GMA Integrated News
