TINDOG | Leyte, Matapos ang Yolanda

TACLOBAN CITY – Matagal nang natuyo ang mga patak ng ulan na dala ng Super Typhoon Yolanda (international code name: Haiyan). Pero humupa man ang baha at daluyong, may naiwang mga bakas si Yolanda na hindi pa nabubura makalipas ang isang taon.

Sa huling tala ng National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC), umabot ng 6,300 katao ang nasawi nang humagupit si Yolanda noong Nob. 8, 2013.

Para sa mga residenteng nakaligtas, patuloy silang naghahanap ng kapanatagan ng loob habang pilit na bumabangon mula sa unos na nagdaan.

Tagpi-tagping pangarap

May mga kasama sa biyahe ng pagbangon ang 46-anyos na si Leonila Dabucol, isang dating tindera ng ulam sa Tacloban City.

Kabilang si Leonila sa Rags-to-Riches Women’s Organization, isang samahan ng mahigit 30 babae na namumuhay sa pagtatahi at pagbebenta ng mga basahan. De kamay na hinahabi nina Leonila ang tela mula sa mga donasyong damit na hindi na maaaring isuot.

Lahat sila’y may kani-kaniyang kwento ng pagsubok at pighati dahil sa bagyong Yolanda. Pero gaya ng mga piraso ng tela na kanilang pinagtatagpi, sila’y napagbibigkis ngayon ng kanilang pagpupursiging makapagsimula muli.

“Hanggang mayroon pong mga nagdo-donate ng mga tira-tirang damit, patuloy pa rin po kaming gagawa. Kahit paano, kumikita naman kami kahit kaunti,” sabi ni Leonila, na nawalan ng tirahan noong kasagsagan ng bagyo.

Magkaka-kapitbahay ang mga miyembro ng Rags-to-Riches sa Barangay 66-A, isang lugar na idineklara ng gobyerno bilang isang danger zone.

Gaya ng iba pang residente sa lugar, tagpi-tagping kahoy at yero ang kasalukuyang tirahan ni Leonila. Naroon pa rin ang kaba sa kanyang isipan na baka dumating ang araw na mawalan muli ng masisilungan ang kanyang pamilya.

“Yun ang pinakamahirap. Kapag marinig pa lang namin na mayroon na namang bagyo, kahit sabihin lang na signal number 2, nangangatog na mga tuhod namin,” ani Leonila.

Kung may pagkakataon lang daw, titira sa ibang lugar si Leonila. Habang hinihintay na dumating ang araw na iyon, tuloy lang siya at kanyang mga kasamahan sa pagtatahi, dahil alam nila na nasa kanilang mga kamay din ang pagsasakatuparan ng mas magandang kinabukasan.

Leyte: Isang taon ng pagbangon

Tunghayan ang mga imahe ng pagkawasak (sa kaliwa) at ang pagbangon (sa kanan) matapos ang Super Typhoon Yolanda.

Tacloban Domestic Airport

Brgy. Rawis, Tacloban City

Brgy. Anibong, Tacloban City

Mass grave sa Brgy. Basper, Tacloban City

Mass grave sa Brgy. Basper, Tacloban City (wide shots)

Palo Metropolitan Cathedral

Harapan ng Palo Municipal Hall

Muling pagtayo

Martilyo, pako, at lagari naman ang gamit ni Dolores Lagu, 44, para gumawa ng bagong simula.

Trainee si Dolores para sa isang proyektong naglalayong magpatayo ng mga bahay para sa mga nasalanta ng bagyong Yolanda.

Para kumita ng halagang 260 piso sa isang araw, nag-aral si Dolores ng pagkakarpintero upang matustusan ang pangangailangan ng kanyang 11 anak. Pero higit pa rito aniya, minabuti niyang pasukin ang ganitong propesyon dahil nais niyang makatulong sa kanyang dating mga kabarangay.

"Magaan sa loob [ko habang nagta-trabaho ako rito]. Para din ma-save sila doon, dahil danger zone sa Barangay 88," ani Dolores, isang dating traffic management volunteer sa City Hall.

Alam ni Dolores kung gaano kasakit mawalan ng tirahan at ari-arian. Napaluha si Dolores nang ikwento ang sinapit niya at ng kanyang pamilya noong manalasa ang bagyong Yolanda.

Aniya, "Hindi nga sukat akalain ng asawa ko na mabubuhay pa ako dahil malakas ang agos ng dagat. Pagkakita niya sa akin, parang umaliwalas ang mukha niya.”

Halos 490,000 na mga bahay ang tuluyang nawasak dahil sa Yolanda, base sa huling ulat ng NDRRMC.

Pero noong Hulyo – walong buwan matapos ang bagyo – 2,721 pa lang na mga bahay ang nabubuo habang 285 ang tinatayang matatapos na, ayon sa datos ng Office of the Presidential Assistant for Rehabilitation and Recovery (OPARR). Marami pang pamilya na nananatili sa mga danger zone. Marami pa ring nakatira sa mga tent at makeshift shelters.

Ayon sa OPARR, mahirap pang makahanap ng lupang pagtatayuan ng mga permanenteng tirahan dahil kailangan pa raw magsagawa ng geo-hazard mapping na tutukoy ng mga ligtas na lugar.

Para naman sa Department of Social Welfare and Development (DSWD), walang pag-aaring lupa ang lokal na paaralan na may sapat na laki para sa itatayong komunidad. Nagsisilbi raw hamon ang paghahanap ng lupa mula sa pribadong sektor.

Sa tulong ng isang organisasyon, pinalad si Dolores na mailipat ang kanilang pamilya sa bagong tahanan sa mas ligtas na lugar.

Upang maibalik ang kabutihang-loob na ito, nagsisipag si Dolores na tulungan ang kanyang mga kababayan na tumayong muli.